Książka dla ucznia, podobnie jak poprzednie książki z serii „Przyjaciele z piórnika”, składa się z trzech części. W każdej części znajduje się 12 rozdziałów. Rozdziały mają uporządkowaną i czytelną budowę, dostosowaną do specyfiki zdobywania przez dziecko umiejętności kluczowych, ze szczególnym uwzględnieniem wszystkich sprawności językowych. Treści książki (ilustracje, teksty, fotografie, grafiki, polecenia, zadania) umożliwiają pracę z uczniem na każdym poziomie znajomości języka polskiego, od pracy nad rozumieniem prostych komunikatów w języku polskim, po rozwijanie umiejętności poprawnego posługiwania się językiem polskim w mowie i piśmie, pozwalającą na samodzielną aktywność, komunikację i efektywną naukę.

W każdym rozdziale książki znajdują się teksty do czytania uczniom i do samodzielnej lektury. Są wśród nich wiersze, opowiadania i fragmenty dłuższych utworów, często lektur rekomendowanych dla dzieci w młodszym wieku szkolnym. Ich funkcją, poza rozwijaniem umiejętności samodzielnego czytania po polsku, jest rozbudzenie potrzeby czytania, pokazanie, że czytanie jest ze wszech miar potrzebne i może dawać wiele przyjemności. Teksty kultury zamieszczone w książce prowokują do stawiania pytań, dostrzegania problemów, zbierania informacji potrzebnych do ich rozwiązania,
do rozmów na ważne tematy. Rozbudzają zainteresowania Polską i językiem polskim.

Książka łączy cechy podręcznika i zeszytu ćwiczeń, dostarcza informacji i zawiera szereg zadań służących wypracowywaniu umiejętności obserwacji zjawisk przyrodniczych, społecznych, poznawania dziejów Polski, oraz poznawania geografii i przyrody polskiej, tradycji, elementów kultury materialnej i duchowej oraz pojęć i symboli z nimi związanych, a także umiejętności formułowania wniosków i spostrzeżeń w języku polskim. Teksty, grafiki i polecenia wspierają ucznia w rozwijaniu potrzeby i umiejętności samodzielnego, krytycznego i twórczego myślenia.

Tematyka poruszana w książce jest spójna z tematyką rekomendowaną przez Podstawę Programową  i rozwijana w oparciu o teksty literackie, wśród których znajdują się fragmenty książek z kanonu polskiej literatury dziecięcej, między innymi: A. Frączek Rany Julek! O tym jak Julian Tuwim został poetą, J. Bednarek Niesamowite przygody dziesięciu skarpetek, A. Czerwińska-Rydel Ziuk. Opowieść o Józefie Piłsudskim, G. Kasdepke Do trzech odlicz!, Ł. Wierzbicki Afryka Kazika, D. Perlak Kapelusz pani Wrony, B. Stenka Oj, Hela!, L. Kołakowski Kto z was chciałby rozweselić pechowego nosorożca?, K. Turaj-Kalińska Przepraszam, czy tu głaszczą?, B. Kosmowska Kolorowy szalik, I. Czarkowska szarlotka pachnąca marzeniami.

Poza fragmentami prozy w książkach dla ucznia znajdują się wiersze,
między innymi J.Kulmowej, J. Brzechwy, J. Tuwima, K. Iłłakowiczówny, A. Frączek, Z. Dmitrocy.

Kolorowe, wesołe, artystyczne ilustracje znajdujące się w książce ułatwiają poszerzanie zasobów leksykalnych uczniów, wspomagają rozumienie tekstów literackich, ułatwiają doskonalenie gramatycznej poprawności języka polskiego mówionego i pisanego w zakresie fleksji, słowotwórstwa i składni, zachęcają do kreatywności, mobilizując do logicznego myślenia, dedukowania, opowiadania, ćwiczeń w odróżnianiu informacji prawdziwych i fałszywych.

Tytułowy bohater książki – „Szybki Długopis” to specjalista od języka polskiego. Pomaga w szybkim opanowaniu  umiejętności językowych. Przede wszystkim wspiera w lepszym rozumieniu języka potocznego i literackiego. Wykorzystuje do tego ilustracje, symbole, pytania. Zachęca do czytania, pisania i szybkiego zapamiętywania polskich słówek ich poprawnego graficznego zapisu.
Wspiera uczniów w opanowaniu sprawności wypowiadania się w języku polskim w sposób ustny i pisemny

Pracę z książką ułatwi pełna obudowa metodyczna – program nauczania, konspekty zajęć, zeszyt ucznia Trening z Piórem
oraz dodatkowe materiały do pobrania z www.literka.org.

Trening z  Długopisem  – zeszyt dla ucznia w 3 częściach, zawiera ćwiczenia ściśle związane z treścią książki dla ucznia, utrwalające materiał zawarty w każdym rozdziale książki oraz zadania do pracy indywidualnej (w domu), będące treningiem takich umiejętności językowych jak czytanie i pisanie.